سنتور  در عربی "صنطیر" یکی از سازهای قدیمی و باستانی ایرانیان است که در شعر شاعران پارسی زبان بسیار استفاده شده است :

ای مطرب عشاق که در کون و مکان نیست
شوری به جز از غلغله چنگ و ربابت

در دیر و حرم زخمه سنتور عبادت
حاجی به حجازت زد و راهب به رهابت  (شهریار)

بر کف پای شمن بوسه بداده وثنش
کی وثن بوسه دهد بر کف پای شمنا

کبک ناقوس‌زن و شارک سنتورزنست
فاخته نای‌زن و بط شده طنبورزنا (منوچهری)

پیاله خواستم و نقل و عود و رود و رباب
کباب و شاهد و شمع و شراب و شهد و شکر

چمانی و نی و سنتور و تاره و سارنگ
چغانه و دف و طنبور و بربط و مزهر  (قاآنی)

سنتور مانند قانون از سازهای باستانی می باشد و قدیمترین مدارکی که از تاریخ آن در دسترس است حجاری های آشور بانیپال (669 قبل از میلاد) می باشد که به احتمال فراوان از اجداد همین سنتور امروزی می باشد تعداد سیم های آن احتمالا کمتر از ده تا می باشد و روی جعبه ی مجوفی کشیده شده است و نوازنده ی ساز قطعه چوب یا استخوانی به دست راست خود دارد که آن را مثل چکش روی سیم ها می کوبد و در همان حین با دست چپ روی سیم ها فشار می آورد و صدایی که دلخواه اوست را بوجود می آورد. چنانچه در نقش مذبور مشاهده می شود نوازنده هنگام نواختن این ساز آن را به گردن خود می آویخته است ولی در حجاری ها از بند یا تسمه ای که این منظور حاصل می شود خبری نیست. در تورات نیز از سنتور و قانون نام برده شده است که دلیلی دیگر بر قدمت باستانی آن می باشد. کلمه ی سنتور از لغت آرامی مشتق شده است و قوم یهود به آن علاقه ی زیادی داشته اند. رئوف یکتا بیگ از علمای بزرگ موسیقی ترکیه در دایره المعارف لاوینیاک چاپ 1922 می نویسد : سنتور در اصل از آلات موسیقی قدیم یهودی است.
در دایرة المعارف لاروس آمده است که به احتمال قوی قانون قدیمی تر از سنتور است. سنتور قبل از آغاز دوره ی قرون وسطی به اروپا راه یافته بود و مورد علاقه ی مردم واقع شده بود و چون موسیقی و هنر از اوایل پیدایش مذهب مسیح در استخدام آن مذهب درآمد هنرمندان اروپایی به تکامل آن پرداختند تا بلاخره سازی از آن بوجود آمد که به آن پیانو می گفتند و امروز آن را سلطان سازها می نامند.

این کلمه در کتاب ها و نسخه های فارسی (قدیمی) ، ترکی ، عربی با صاد ، سین ، تاء و طاء با اندکی تفاوت بکار رفته است و در بعضی از اسناد بصورت صانطور استفاده شده است ، امروزه سنتور در ایران بیش از سایر کشورهای خاورمیانه رواج دارد. شاردن سیاح معروف فرانسوی که در قرن هفدهم میلادی به ایران سفر کرده است نیز رواج سنتور را در ایران یاد آور می شود.
همانطور که پیداست سنتور سازی شرقی می باشد و از دسته ی سازهای زهی با مضراب چکشی است. جعبه ی صوتی آن بصورت ذوذنقه متساوی الساقین و جنس چوب آن (معولاً) گردو می باشد. سنتور دارای 72 سیم و 18 خرک است که از روی هر خرک 4 سیم می گذرد که هم صدا کوک می شوند. دامنه ی صوتی سنتور از اولین سیم زرد مه مقابل نوازنده قرار می گیرد از mi2 تا fa5 می باشد. مضراب سنتور از چوب باریکی ساخته شده است که جنس آن معمولا از چوب گردو یا شمشاد است و در قسمت انتهای آن حلقه ای قرار دارد که بین انگشت سبابه و شست قرار می گیرد و نوک آن حلالی شکل است. سنتور را طوری که ضلع بزرگتر ذوذنقه جلوی نوازنده است با دو مضراب می نوازند و کوک کردن آن بوسیله ی پس و پیش کردن خرک ها و پیچاندن گوشی های صوتی می گیرد.

ساختار سنتور :

جعبه صوتی :

سنتور شامل دو صفحه ی ذوذنقه با ابعاد ضلع بزرگتر 90 سانتی متر ، ضلع کوچکتر 36 سانتی متر و قاعده ی 26 سانتی متر است ، این دو صفحه با چهار کلاف جانبی به یکدیگر متصل می شوند و جعبه ی صوتی را تشکیل می دهند. صفحه ی رویی از چوب مرغوب ساخته می شود و دو گل مشبک در طرفین آن تعبیه می شود که کار خروج صدای تولید شده را انجام میدهد 

خرک :

قطعه چوبی کوچکی به ارتفاع حدود 2 و قطر 1.5 سانتی متر است . روی خرک شیاری با عمق کم وجود دارد ، همانطور که در شکل زیر مشاهده می کنید (و همانطور که پیش تر اشاره شد) سنتور تشکیل شده از 18 خرک که بصورت دو ردیف در سمت راست و سمت چپ چیده شده اند (هر ردیف 9 خرک) هر کدام از این خرک ها نشان دهنده یک نت می باشند ، و روی هر خرک 4 سیم کشیده می شود که در مجموع 72 سیم از روی خرک ها رد می شود ، این تعداد بالای سیم ها کار کوک کردن ساز را بسیار سخت می کند .اگر خرک های سمت چپ در فاصله ی یک سوم طول سیم ها قرار بگیرند در جلو پوزیسیون دوم و پشت خرک پوزیسیون سوم فاصله ی اکتاو شنیده می شود و اگر خرک ها در فاصله یک نهم طول سیم ها قرار بگیرند اکتاو چهارم وسعت سنتور شنیده می شود (پوزیسیون چهارم این اکتاو به سختی قابل اجرا می باشد)

این 72 سیم به دو بخش سیم زرد و سیم سفید تقسیم می شوند ، سیمهای زرد در سمت راست و سیم های سفید در سمت چپ واقع شده اند. 
از خرک اول شروع می شود و بدین صورت می باشد :

شکل زیر برای درک بهتر این ترتیب به شما کمک می کند :

مفتول ها روی خرک :

روی هر شیار هر خرک مفتولی فلزی وجود دارد که از جنس ساچمه به طول 1.5 سانتی متر و قطر 2 میلی متر وجود دارد و فاصله ای را بین سیم ها و چوب ایجاد می کند و به همین خاطر سیم ها صدایی واضح و شفاف تری تولید می کنند.

گوشی ها :

گوشی ها در سنتور همانند تعداد سیم ها 72 عدد می باشند که از جنس فولاد یا فلزی که ضد زنگ می باشد ساخته می شوند. در 18 ردیف 4 تایی در داخل بدنه کلاف سمت راست قرار گرفته اند. تمامی سیم ها به این گوشی های متناظر خود وصل می شوند با چند دور اضافه تر پیچ می خورند.

کلید کوک :

همانطور که از نام آن پیداست این قطعه چوبی T مانند برای کوک کردن گوشی ها و سیم ها بکار می رود.

سیم گیر :

72 مفتول ساچمه ای در ردیف ها چهارتایی در قسمت چپ بدنه ی کلاف قرار می گیرند نیمی از طول هر سیم گیر داخل چوب کلاف و نیم دیگر آن آزاد است که گره ی هر سیم جداگانه به هر یک از یکی از آنها می افتد.

مضراب :

سنتور با دو قطعه چوبی معمولا از جنس چوب گردو یا شمشاد بنام مضراب نواخته می شود طول آن 22 سانتی متر است مضراب دارای سه قسمت می باشد :

جدا از سنتور معمولی که بصورت عمومی مورد استفاده قرار می گیرد ، از نظر نوع نوت ، اندازه  و ویژگی های دیگر ، نمونه های دیگری نیز دارد  ، برای اطلاعات بیشتر به مطلب : انواع مختلف سنتور مراجعه فرمایید.

هنرجویان و علاقه مندان به سنتور می توانند به زودی دوره آموزش این ساز سنتی و اصیل ایرانی را از طریق سایت آکادمی موسیقی آرمیس تهیه فرمایند.

منابع و مآخذ :
محمدتقی دانش پژوه - مداومت در موسیقی ایران
امین شهمیری - صدا شناسی در موسیقی
مهدی فروغی – مجله موسیقی شماره 10 سال 1336